امکان سنجی اجرای تناوب گندم – کلزا در اراضی کشاورزی شهرستان های بندر ترکمن و گمیشان با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

چکیده

به منظور امکان­سنجی اجرای تناوب گندم– کلزا در اراضی کشاورزی شهرستان­های بندر­ترکمن و گمیشان، از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و روش همپوشانی لایه­ها، جهت انطباق نیازمندی­های محیطی دو گیاه زراعی با ویژگی­های اراضی استفاده شد. ابتدا نیازهای زراعی - بوم­شناختی گندم و کلزا با استفاده از منابع علمی، تعیین و درجه­بندی شد. عوامل محیطی شامل اقلیم (بارش سالانه، بارش بهاره، دمای متوسط سالانه، دمای متوسط بهاره، دمای کمینه سالانه، دمای کمینه بهاره، دمای بیشینه سالانه، دمای بیشینه بهاره) و خاک (شوری، ماده­آلی و pH) به کار گرفته شدند. لایه­های رقومی عوامل محیطی در محیط GIS پس از اختصاص وزن­ها­، به طور جداگانه برای گندم و کلزا روی ­هم­گذاری و تلفیق شدند و نقشه­های امکان­سنجی کشت گندم و کلزا به دست آمد. سپس، با تلفیق این دو نقشه و طبقه­بندی مجدد آن­ها در 4 پهنه بسیار مناسب تا نامناسب، نقشه امکان­سنجی اجرای تناوب گندم - کلزا حاصل گردید. نتایج نشان داد که 65/13 و 92/30 درصد از اراضی کشاورزی این دو شهرستان جهت اجرای تناوب گندم - کلزا به ترتیب بسیار­مناسب و نسبتا­ مناسب هستند که در بخش­های جنوبی و جنوب مرکز این مناطق واقع شده­اند. این پهنه­ها بارش کافی، میزان EC خاک مطلوب و میزان ماده آلی مناسب داشتند. پهنه­های ضعیف و نامناسب به ترتیب 65/15 و 78/39 درصد بود که در قسمت­های شمالی، شرقی و مرکزی شهرستان‌های بندر ترکمن و گمیشان قرار دارند. در این مناطق شوری بالای خاک (بالاتر از 12 دسی­زیمنس بر­متر)، میزان پایین بارش بهاره و میزان اندک ماده آلی، از عوامل محدود ­کننده اجرای تناوب گندم - کلزا معرفی شدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Feasibility of wheat-canola rotation performance in agricultural lands of Bandar-Torkman and Gomishan townshipsusing Geographic Information System (GIS)

نویسندگان [English]

  • Maral Niazmoradi
  • Hossein Kazemi
چکیده [English]

In order to assess wheat-canola rotation performance in agricultural lands of Bandar-Torkman and Gomishan townships, Geographic Information System (GIS) and overlay method were used to match the environmental requirements of crops and characteristics of land. Firstly, agroecological requirements of wheat and canola were identified from scientific literatures and classified. Studied environmental components were as climate (annual precipitation, spring precipitation, annual mean temperature, spring mean temperature, annual minimum temperature, spring minimum temperature, annual maximum temperature and spring maximum temperature) and soil characteristics (EC, organic matter and pH). After adding weights to digital environmental layers, these layers overlaid and integrated in GIS media separately for wheat and canola, and then land use suitability maps of wheat and canola cultivation were obtained. By combining these two maps and reclassifying into 4 classes including very suitable to unsuitable, wheat-canola rotation suitability map was produced. Results showed that 13.65 and 30.92% of areas were high suitable and relatively suitable for performance of wheat-canola rotation, that are located in southern and south townships. These zones had enough rainfall, suitable EC and organic matter content. The less suitable and non-suitable regions were 15.65 and 39.78%, that are located in northern and eastern of studied area. In general, high salinity soils (>12 dS m-1), low levels of spring precipitation and low amount of soil organic matter, were introduced as limitation factors in performance of wheat-canola rotation in these regions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cropping rotation
  • agroecological zoning
  • geostatistic
  • climatic variables